„Organiczność, znana nam najlepiej z funkcjonowania społeczeństwa, stanie się inspiratorką konstrukcji artystycznej. Dzieło sztuki będzie uorganizowane społecznie. Dzieło sztuki będzie społeczeństwem.”  Tadeusz Peiper

Kiedy Tadeusz Peiper w 1921 r. powrócił do Polski po kilkuletnim pobycie za granicą, panowało tu …

„Organiczność, znana nam najlepiej z funkcjonowania społeczeństwa, stanie się inspiratorką konstrukcji artystycznej. Dzieło sztuki będzie uorganizowane społecznie. Dzieło sztuki będzie społeczeństwem.”  Tadeusz Peiper

Kiedy Tadeusz Peiper w 1921 r. powrócił do Polski po kilkuletnim pobycie za granicą, panowało tu powszechne przeświadczenie, „o przełomowym charakterze okresu i to nie tylko w dziejach Polski, lecz całej cywilizacji europejskiej”.

Sztuka miała odegrać doniosłą rolę w budowie nowego państwa i stała się kwestią społeczno-polityczną.⁽¹⁾ Jej kierunek rodzimości ze wskazaniem na ludowość miał charakter anty-urbanistyczny. Peiper wystąpił przeciw tej koncepcji, kreśląc wizję Polski nowoczesnej i niezależnej która integralnie da wyraz nowej sztuce, publikując w drugim numerze “Zwrotnicy” tekst Miasto.Masa. Maszyna. (1922). Postulaty zwiększonego udziału mas w życiu społecznym i rolę organizacji społecznej, uniezależnienie od praw natury, rozwój miast, miały być kształtowane przez sztukę nie tylko bezpośrednio lecz także przez jej działanie na podświadomość społeczną. Dyskurs nowoczesności zmierzał do wyparcia doświadczenia osadzonego w tradycji na rzecz momentu o charakterze szokowym. Jednak o ile projekt awangardy w rzeczywistości “drugiej niepodległości” okazał się przede wszystkim projektem artystycznym, obecnym na łamach czasopism “Zwrotnica” czy “Praesens”, autorstwa Peipera czy Heleny i Szymona Syrkusów to konkretnej realizacji doczekał się dopiero w architekturze i sztuce Polski komunistycznej.

Druga odsłona Fotodizajnu, fotograficznego spojrzenia na wzornictwo przemysłowe okresu PRL-u, podejmuje tę tematykę w odniesieniu do pojęć (Miasto). Masa. Maszyna.

Obraz/słowo miasto zawieszone przez epoche nawiasu, na wystawie Fotodizajnu zostanie pokazany nie tyle przez dokumentalne widoki kształtów architektury, maszyn i masy społecznej ale w jego fotograficznej rejestracji znaku artystycznego wykorzystywanego we wzornictwie tego czasu. Artystyczna wizja awangardy miasta-masy-maszyny zastosowana przez architektoniczne i fabryczne realizacje okresu komunizmu w naszej odsłonie przyjmują formę fotograficznej entropii.

“Entropia przekształca niezauważalne “miejsca” w “nie-miejsca”, porządek w nieporządek, użyteczne w bezużyteczne. Rzuca tym samym wyzwanie naszemu modelowi wiedzy, opartemu – ciągle – na micie postępu i niestannej kumulacji” jak napisał Tomasz Szerszeń.

Obserwacja ta nie została pominięta przez obiektyw aparatu fotograficznego.

Na wystawie pokazane zostaną zdjęcia fabryk autorstwa Tadeusza Sumińskiego z lat 60-tych i 70-tych oraz fotomontaż Entropia Mikołaja Grospierre'a będący rodzajem komentarza do prac Sumińskiego. Konceptualne widoki Stadionu Dziesięciolecia Zbigniewa Dłubaka (1955), w specjalnie na tę okazję przygotowanym portfolio. Zdjęcia Wojciecha Plewińskiego z konkursu Samów w 1959 r, na placu Defilad w Warszawie - rajdu samochodów – prototypów wyprodukowanych własnoręcznie przez obywateli. Zdjęcia Wiktora Pentala z Nowej Huty, osiedla choć zamówionego ponoć przez Stalina to jednak zbudowanego na planie neobarokowo-neorenesansowo-neoklasycystycznym z komentarzem Typologii ornamentu socrealistycznego autorstwa Tomasza Szerszenia.

Wystawa Fotodizajn 2 jest przygotowana przez galerię Asymetria we współpracy z Fundacją Archeologia Fotografii oraz Fundacją Imago Mundi.

Kurator: Rafał Lewandowski

Aranżacja wystawy: Aneta Faner i Piotr Duma

Współpraca: Ola Brzozowska

⁽¹⁾ Stanisław Jaworski, Przedmowa, w: Tadeusz Peiper, Tędy, Nowe usta, Kraków 1972, s. 6 i n.